شاید تابه‌حال این جمله را شنیده باشید که «هرگز با عصبانیت نخوابید»؛ اما آیا این عبارت تنها یک کلیشه است یا یک دلیل علمی در پس آن نهفته است. طبق آخرین تحقیقات، این موضوع می‌تواند صحت داشته باشد؛ زیرا دانشمندان دریافته‌اند که خواب، خاطرات بد را در ذهن تثبیت می‌کند و باعث می‌شود شما برای مدت بیشتری با آن‌ها سروکار داشته باشید.

نقش خواب در کمک به ما برای تثبیت حافظه و چگونگی پردازش و ذخیره‌ی اطلاعات مهم بسیار حیاتی است؛ اما یک مطالعه‌ی جدید نشان می‌دهد که این قاعده در مورد افکار منفی نیز صحت دارد. اگر شما با اعصابی خراب و آشفته به خواب روید، آن‌ها را به‌سختی فراموش می‌کنید و تا مدت‌ها با آن‌ها کلنجار می‌روید.

یونژه لیو، مسئول انجام این مطالعه در دانشگاه پکن، می‌گوید:

این مطالعه نشان می‌دهد که توصیه‌ی قدیمی «هرگز با عصبانیت نخوابید» واقعیت دارد. توصیه‌ی ما این است که قبل از خواب حتماً مشکلی که باعث عصبانیت شما شده است، حل کنید.

لیو و همکارانش ۷۳ دانشجوی مرد را برای آزمایش چگونگی مقابله با افکار منفی و همچنین آگاهی از تأثیر خواب بر این فرآیند، به خدمت گرفتند.

داوطلبان آموختند چگونه تصاویری از چهره‌های خنثی و بی‌روح به همراه تصاویری آزاردهنده نظیر افراد زخمی، بدن‌های مثله‌شده و کودکان در حال گریه را در ذهن تداعی کنند. داوطلبان در روز بعد و پس از یک خواب کامل در طول شب، مجدداً با تصاویری از چهره‌های بی‌روح مواجه شدند و آموختند با استفاده از یک تکنیک روانشناسی موسوم به «فکر کردن/فکر نکردن»، یا تمامی خاطرات منفی را به یاد آورند یا سعی کنند آن‌ها را از یاد ببرند. در این تکنیک، زمانی که از داوطلبان خواسته می‌شود به چیزی فکر کنند، آن‌ها سعی می‌کنند تا آن را به یاد آورند.

در عوض، زمانی که از آن‌ها خواسته می‌شود به چیزی فکر نکنند، آن‌ها مرتباً تلاش می‌کنند تا از فکرکردن به آن چیز خودداری کنند. آن‌ها با استفاده از این تکنیک می‌توانند چیزهایی را که به ذهن سپرده‌اند، فراموش کنند.

داوطلبان سپس در یک جلسه‌ی جداگانه، یک دسته‌ی جدید از چهره‌های خنثی و تصاویر منفی در ذهن تداعی می‌کنند. این بار، جلسه‌ی امتحان تکنیک «فکر کن/فکر نکن» درست ۳۰ دقیقه بعد (برخلاف جلسه‌ی قبل که ۲۴ ساعت بعد برگزار شد) برگزار شد تا دانشمندان متوجه شوند که آیا برطرف‌کردن زودهنگام خاطرات بد از ذهن می‌تواند به داوطلبان در فراموش کردن آن‌ها کمک کند؟

نتایج نشان دادند که تلاش‌های داوطلبان برای فراموش‌کردن چنین خاطراتی درست ۳۰ دقیقه بعد از تماشای آن تصاویر، مؤثرتر از فراموش‌کردن آن‌ها بعد از ۲۴ ساعت بوده است. این نشان می‌دهد که خواب شب می‌تواند به ثبات و تقویت خاطرات بد در ذهن کمک کند و پاک شدن آن‌ها از ذهن را دشوارتر سازد.

اسکن‌ مغزی با دستگاه MRI در طول این آزمایش، دلیل این اتفاق را نشان داد؛ زمانی که داوطلبان سعی در به خاطر سپردن یا دور ریختن خاطرات تنها ۳۰ دقیقه پس از تماشای عکس‌ها داشتند، تمرکز اصلی در مغز آن‌ها در قسمتهیپوکامپوس شکل گرفته بود. این بخش از مغز اساساً با حافظه در ارتباط است.

اما پس از یک شب استراحت و تلاش برای دور ریختن خاطرات بد، فعالیت اصلی در بخش هیپوکامپوس کمتر شده بود و این وظیفه در میان شماری از قسمت‌های غشایی مغز که با حافظه و پردازش اطلاعات در ارتباط بودند، پراکنده شده بود. قشر جداری جانبی، شکنج زاویه‌ای و شکنج گیجگاهی میانی، قسمت‌هایی بودند که اطلاعات در آن‌ها پراکنده شده بود.

محققان تصور می‌کنند زمانی که هیپوکامپوس این خاطرات را به حافظه‌ی کوتاه‌مدت تبدیل می‌کند، آن‌ها به‌صورت مجزا درمی‌آیند و به بخش‌های دیگر مغز برای تسهیل در به خاطر سپاری بلندمدت منتقل می‌شوند. این اتفاق در مورد افکار منفی، نمی‌تواند امری خوب و مفید باشد.

لیو می‌گوید:

تثبیت خاطرات بد در طول شب، آن‌ها را به‌واسطه‌ی سازمان‌دهی مجدد هیپوکامپ نئوکورتال در حافظه مقاوم‌تر می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، اگر شما قصد فراموش کردن خاطره‌ی بدی داشته باشید، بهتر است تا قبل از خوابیدن آن احساس بد را از خود دور کنید و یا آنکه سعی کنید مشکل را برطرف سازید؛ زیرا خاطرات بد می‌توانند به شکل عمیق‌تر و وسیع‌تر در مغز شما گسترش یابند.

شایان ذکر است که این مطالعه دارای محدودیت‌هایی نیز بود، زیرا تنها مردان مورد آزمایش قرار گرفتند و وسعت آزمایش نیز بسیار کوچک بود. این امکان وجود دارد که توانایی اندک در فراموش‌ کردن یک خاطره‌ی بد، ناشی از گذشتن زمانی طولانی از هنگام پدید آمدن آن اتفاق نیز باشد. پس خوابیدن تنها نمی‌تواند دلیل ماندگاری خاطرات بد در ذهن باشد.

بااین‌حال، این یافته‌ها می‌توانند اطلاعات زیادی در مورد چگونگی تثبیت خاطرات بد در ذهن به ما بدهند. اطلاعاتی که به محققان در یافتن روش‌های بهتر برای درمان بیماری‌هایی چون «اختلال استرسی پس از ضایعه روانی» کمک می‌کند.

کریستوف نیسن، عصب‌شناس دانشگاه فرایبورگ آلمان، می‌گوید:

نتایج این تحقیق برای درمان مشکلات بالینی ناخواسته و ضایعات متعدد روانی، مؤثر است.

قطعاً استفاده از تکنیک سرکوب حافظه، اندکی پس از تجربه‌ی یک ضایعه‌ی روانی، نمی‌تواند در تمامی موارد کارگشا باشد، اما این تحقیق همچنان به دانشمندان در یافتن تکنیک‌های جدید برای به فراموشی سپردن خاطرات قدیمی کمک می‌کند.

برای مثال، نخوابیدن پس از یک اتفاق بد، مانع از ثبات و تحکیم آن خاطره‌ی بد در ذهن و درنتیجه فرصت برای جلوگیری از تثبیت ضایعات ذهنی فراهم می‌شود. لیو در پایان برای افرادی که دوست ندارند در روز بعد هم با خلق بد از خواب بیدار شوند، توصیه می‌کند:

بهتر است همه‌ی افراد خاطرات بد را هر چه سریع‌تر از ذهن خود دور کنند؛ زیاد به آن‌ها فکر نکنند و به‌هیچ‌وجه با فکر آن‌ها به خواب نروند.